فضای مجازی، نسل جدیدی از روابط اجتماعی را تشکیل می دهند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم نفوذ کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند. امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیام های کوتاه، چت روم ها، وب پایگاه ها و بازی ها، روش هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. بنا به گفته محققان روزانه نزدیک به چهارصد میلیون کاربر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می کنند و یکی از کاربردهای اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است.
در این راستا در ایران برای جلوگیری از سواستفاده برخی از کاربران از اطلاعات مردم، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران یا پلیس سایبری ایران با نام مختصر «پلیس فتا» به وجود آمد. وظیفه این نهاد ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیت‌های علمی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه اطلاعاتی، حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملّی، مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات برای پیشگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام هماهنگی‌ها و عملیات برای انجام و تحقق فعالیت‌های غیرقانونی و ممانعت از تعرض به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا برای به دست آوردن اطلاعاتی در خصوص مخاطرات احتمالی فضای مجازی به گفت وگو با «سرهنگ محمد مهدی کاکوان» رییس پیشین پلیس فتا تهران بزرگ و کارشناس ارشد حوزه فضای مجازی پرداخت که در ادامه می خوانیم.
ایرنا: عمده ترفندهای کلاهبرداری در فضای مجازی چیست؟
کاکوان: یکی از شایعه‌ترین ترفندهای کلاهبرداری، بحث تخلیه حساب های بانکی است که از آن به عنوان «فیشینگ» نام می برند. در این روش هکرها یا دزدان اینترنتی برای به دست آوردن اطلاعات شماره ۱۶ رقمی کارت بانکی، رمز دوم، CVV۲، تاریخ صدور کارت و سایر اطلاعات را هک می کنند و از این طریق درگاه‌های متعددی را به خود اختصاص می دهند.
سپس فرد کلاهبردار یک صفحه مجازی آشنا همچون صفحه بانک را بارگذاری می کند، مخاطب به گمان اینکه وارد شبکه بانکی شده، مشخصات و رمز عبور خود را وارد می کند در صورتی که این یک صفحه جعلی است. البته با توجه به رمز یکبار مصرفی که الان روی حساب های بانکی متصل شده در بیشتر مواقع جلوی آن گرفته می شود اما برخی اوقات گزارش‌هایی که به دست ما می رسد، حاکی از آن است که با مهندسی اجتماعی که شخص کلاهبردار انجام می‌دهد، بعد از هک یا ورود به حساب و گرفتن رمز عبور از خود مخاطب با مهندسی اجتماعی، رمز دوم را هم در اختیار گرفته و حساب را خالی می کند که نمونه آن فروشگاه‌هایی است که به صورت غیرقانونی بازی های آنلاین را می‌فروشند.
یکی دیگر از اقداماتی که کلاهبرداران از طریق فضای مجازی انجام می‌دهند؛ تهدید به پخش «تصاویر خصوصی افراد» است. آنها به این صورت این ترفند خود را به کار می برند که موضوعاتی همچون ازدواج یا استخدام را تبلیغ می کنند و به طرف مقابل پیشنهاد ازدواج داده و خود را یک آدم تحصیل‌کرده یا پولدار معرفی می کنند. بعد از طی یک ارتباط چند ماهه در فضای مجازی در این راستا سعی می‌کند از شخص عکس و تصاویری بگیرد و در مواقعی نیز در فضای حقیقی به بهانه آشنایی چند جلسه ای را با هم می گذارند، سپس در شرایط خاصی که در فضای مجازی با هم در حال چت و ارتباط هستند، تصاویر خصوصی می گیرد. بعد از آن چهره واقعی خود را نشان می دهد و اقدام به اخاذی می کند.
همچنین در مواردی نیز فرد می‌کوشد که از افراد به عنوان «مهاجرت یا ثبت نام در دانشگاه های خارج از کشور» تبلیغاتی را انجام دهد، پول هایی را اخذ کند و بعد از اینکه مقداری جلو رفت و اعتماد طرف را جلب کرد و پول کافی گرفت، این صفحه مجازی یا اکانت فضای مجازی او حذف می شود و دسترسی به او تقریباً برای شخص مخاطب غیرقابل ممکن می شود.
دیکی دیگر از روش های کلاهبرداری در فضای مجازی از طریق «تبلیغات مناسبتی» صورت می گیرد به این صورت که برای نمونه صفحه ای را با عنوان مسکن ملی باز می‌کنند و در آن ذکر می کنند که اگر می خواهید به شما زمینی اختصاص داده شود، مشخصات خود را وارد و سپس مدارک را بارگزاری کنید و در پایان برای اینکه ثبت‌نام شما تکمیل شود، باید هزینه‌ای را واریز کنید که مبالغ دریافتی از هر فرد خیلی زیاد نیست شاید به همین دلیل است که بسیاری به آن اعتماد می کنند. عمده پرونده‌ها در خصوص فضای مجازی همین قبیل موارد است.
ایرنا: راهکار پیشنهادی شما برای مقابله با کلاهبرداری افراد در فضای مجازی چیست؟
کاکوان : یکی از مهم ترین راهکارها برای مقابله با اخاذی کلاهبرداران «اطلاع رسانی، افزایش سطح معلومات و سواد عمومی در فضای مجازی» است.
ایرنا: آیا با سودجویان «نویسنده نما» و مبلغان مطالب و تصاویر غیرمجاز برخورد قانونی می شود؟
کاکوان : با هرگونه تبلیغات آسیب زا و غیرقانونی که انتشارکنندگان در تبادل با سایت‌های تبلیغی که این محتوا را تولید کرده اند یا خود در نوشته ها و تبلیغاتشان انجام دهند با توجه به مقرراتی که در فضای مجازی وجود دارد، قطعاً برخورد قانونی می شود.
برخی از سودجویان با عنوان نویسنده با تبلیغ تصاویر مستهجن یا تصاویر غیراخلاقی اقدام به جذب مخاطب می کنند و بعد مطالب خود را منتشر می کنند. در بسیاری از مواردی که طرف وبلاگ نویس است یا می‌خواهد مطلبی را ادامه بدهد، برای اینکه نوجوان ها و جوان ها را جذب کند به انتشار تصاویر غیراخلاقی اقدام می کند که این یک موضوع خاص و تنها مربوط به نویسندگان نیست. همچنین متولی اصلی در خصوص نویسندگانی که برخی اوقات نوشته هایشان بارهای غیرقانونی و غیراخلاقی دارد یا منتشرکنندگانشان برای اینکه بتوانند این کتاب ها، فایل صوتی و مطالب را در فضای مجازی بفروشند از تبلیغات غیر اخلاقی استفاده می‌کنند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. یعنی کارگروه‌هایی وجود دارد به عنوان کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه که وزارت ارشاد هم در آن عضو است و بررسی های لازم انجام می شود که آیا این کتاب مجوز چاپ دارد، این نویسنده ای که این کتاب را نوشته آیا اصلاً مجوز نویسندگی دارد یا خیر. اگر شکایت ها از این نوع نویسنده ها به دلیل عدم رعایت مقررات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد که این وزارتخانه باید در خصوص آن اقدام قضایی و قانونی انجام دهد و برخورد نماید. اما در مواردی که این افراد مطالبی نوشته و منتشر می کنند و زیر بار مقررات و قوانین وزارت ارشاد نمی روند، پلیس وارد شده و برخورد می کند و آنچه را که محتوای مجرمانه باشد به سیستم قضایی معرفی و پس از کسب مجوز قضایی، اقدام به برخورد جدی با آنها می کند.
ایرنا: اگر مردم در فضای مجازی مورد اخاذی و کلاهبرداری قرار گرفتند، باید در قدم نخست چیکار کنند؟
کاکوان: اگر مردم به هر دلیلی در فضای مجازی دچار آسیب شدند، اسکرین شاتی که از موارد منتشره توسط نویسنده نماها می‌گیرند، برای شروع یک شکایت کافی است اما برای پیگیری قطعاً باید با همکاران پلیس همکاری داشته باشند تا بتوانند ادله محکمه پسندی را جمع‌آوری کنند یا با استناد به بخشنامه استنادپذیری ادله دیجیتال، آنچه را که به عنوان ادله دیجیتال اخذ می شود با مستندات قانونی مطابقت داشته باشد تا محاکم قضایی بتوانند حکم صادر کنند. بنابراین بلافاصله شکایت کردن و پلیس را در جریان گذاشتن بهترین راه برای شکایت است.
افراد باید یاد بگیرند که در گردش در فضای مجازی وارد «سایت های معتبر و دارای مجوز» شوند.
در فضای مجازی مطالب و عناوین زیادی وجود دارد. طبیعتاً مردم باید بدانند که وارد چه فضایی می شوند و از چه سایتی استفاده می کنند، اصل موضوع این است که سایتی را که انتخاب می کنیم، سایت معتبری در کشور باشد، سایتی که قبلا روی آن فکر و برنامه‌ریزی‌های صحیحی صورت گرفته و دارای مجوز است، انتخاب و سپس وارد این فضا شوند به عنوان مثال از نویسنده، کتاب و مقاله خاص و دارای اعتبار و مجوز استفاده کنند. بنابراین برای پیشگیری از دیدن تصویرها و مطالب ناشایست و غیرمجاز نخست ما باید بدانیم که وارد کدام سایت ها، صفحات و شبکه‌های اجتماعی می‌شویم.
ایرنا: آیا پلیس فتا گشت‌های فضای مجازی دارد؟
کاکوان: در مقاطع مختلف پلیس با طرح‌هایی که می گذارد و برخوردهایی که می کند، معمولاً اینها را در فضای کشور از دسترس خارج می‌کند اما از دسترس خارج کردن به معنای ندیدن با vpn وی پی ان یا فیلترشکن نیست. بنابراین برای ایجاد تعامل میان خود و پلیس به عنوان یک شهروند و فردی که وظیفه اجتماعی دارد، می توان از طریق وب‌سایت پلیس فتا به نشانی www.CyberPolice.ir اقدام به ارایه گزارش تخلفات و جرایم احتمالی کرده و پلیس فتا اقدام لازم را در این زمینه انجام خواهد داد. پلیس فتا گشت‌های فضای مجازی دارد که بسیار فعال هستند و با موارد این چنینی برخورد می‌کند، یعنی ضمن مسدود کردن، برخورد قضایی هم انجام می‌دهد. من معتقدم که تمام مخاطبان و کاربران فضای مجازی اگر برخی حداقل‌ها را رعایت کنند، حتما در فضای مجازی دچار آسیب نمی شوند.
ایرنا: به نظر شما آگاهی بخشی به جامعه تا چه اندازه در مقابله با متخلفان فضای مجازی موثر است و از چه طریقی این آگاهی باید داده شود؟
کاکوان: باید بالا بردن سطح معلومات فضای مجازی را از عموم دستگاه ها و شرکت های خصوصی مطالبه کنیم. همه این آسیب هایی که در فضای مجازی اتفاق می افتد به دلیل بی اطلاعی و ساده‌انگاری است. برخی با طرح هایی با عنوان مسدودسازی یا محدودسازی فضای مجازی می خواهند، جلوی این کار را بگیرند در صورتی که این در گذشته در موارد مختلف تجربه شده و نتیجه خوبی نداده است. یکی از اقداماتی که باید صورت گیرد، این است که سواد فضای مجازی، علم و معلومات این فضا در تدریس ها بیاید. در درجه نخست خود معلمان و کادر آموزشی باید آموزش بیشتری ببینند، هوشیار باشند و به ترفندهای فضای مجازی اشراف داشته باشند که بتوانند این را به دانش آموزان نیز منتقل کنند.
مطالب آسیب زا در فضای مجازی نباید انتشار پیدا کند. بسیاری بر این باور هستند که با بحث رمز نگاری اطلاعات کاملا سیو و از دسترس همه خارج می شود اما باید بدانند که بسیاری از این نرم افزارها در فضای مجازی وجود دارد که می تواند بسیاری از این رمزگذاری ها را غیر قابل رمزگذاری کند، یعنی شما ظاهراً فکر می‌کنید که این مطلب، عکس یا تصویری که می فرستید با رمز ارسال می‌کنید در صورتی که نرم افزارهایی در گوشه های مختلف وجود دارد که بتوانند این رمزها را باز کنند.
بنابراین نخست باید بدانید چه مطلبی را دارید، می‌فرستید و این مطلب اگر منتشر شود آیا برای شما آسیبی ندارد؟ مطلبی که اگر انتشار پیدا کند، برای شما آسیب دارد، قطعاً نباید در فضای مجازی ارسال شود. بدین ترتیب اصل فضای مجازی، اصل فراگیری است و اینکه شعار فضای مجازی این است هر چی که همه دارند، مال همه است و در شبکه های اجتماعی محیط های خصوصی یا چت های دونفره و محیط ظاهراً خصوصی معنا و مفهومی ندارد. برای اینکه ممکن است در آینده سخت‌افزار و نرم‌افزاری اختراع شود که دوباره اینها را کشف رمز و بازیابی کند.
قم پرس منتظر دریافت اخبار و پیام های هموطنان عزیز می باشد.
.gif)
