روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه فرصتی در اختیار جهانیان می‌گذارد تا بار دیگر علوم مختلف را برای ساختن جهانی بهتر بررسی کنند. در سایه نوآوری، پژوهش های علمی و توجه به استعدادهای بشری، یافتن راه‌حل برای چالش‌های گوناگون، دست یافتنی به نظر می‌رسد. سازمان جهانی یونسکو به عنوان معتبرترین سازمان آموزشی و فرهنگی در جهان که در حوزه‌های علم، فرهنگ و آموزش فعالیت می‌کند، نخستین بار در ۱۹۹۹ میلادی در نشست بوداپست مجارستان ۱۰ نوامبر را به عنوان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نامگذاری کرد. این نامگذاری هرچند ارزش نهادن به علم و فناوری علمی و بانیان علم خوانده شده است؛ در عین‌حال تلاش در راستای ایجاد پیوند میان فناوری‌های علمی، بهبود کیفیت زندگی عمومی و کاهش و مهار تهدیدهای اقلیمی ناشی از تولید و فناوری‌های تکنولوژیک نیز به شمار می رود.
در این خصوص پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگو با محمد علی نویدی اندیشمند، نویسنده و مدرس دانشگاه در رشته فلسفه پرداخت که در ادامه متن آن آمده است:
جهان ما؛ جهان علم است و این مفهوم و معنا یک مفهوم توخالی و تهی نیست، بلکه یک مفهوم ذومراتب، نسبی، تطبیقی و مقایسه ای است بدین معنی که در مقایسه با جهان باستان و جهان اسطوره ای و جهان پیش از علم و حتی جهان قرون وسطایی جهان ما، جهان علم نامیده می شود، این معنا حتی نسبت به سده‌های ۱۸، ۱۹ و ۲۰ باز هم جهان ما را متفاوت از جهان‌های قرون گذشته می کند. بنابراین روز جهانی علم در مقابله و مقایسه با روزهای جهانی غیر علم بهتر شناخته می شود.
*** ایرنا: برجسته ترین تاثیر علم بر جامعه چیست؟
** نویدی: یکی از خصیصه و خصلت‌های برجسته علم افزایش آگاهی و خود آگاهی از خود و جامعه ای که در آن هستیم و محیط پیرامون و طبیعت و محیط زیست و اموری که به نحوی با آنها سروکار داریم، است. مواجهه از روی اطلاع با پدیده ها و پدیدارها از جمله مهم ترین ویژگی های تاثیر علم بر جامعه است. تخصصی شدن امور در مقایسه با دوران قبل از علم و دوران شبه علم یعنی دورانی که خرافات با علم آغشتگی بیشتری داشته اند، یکی دیگر از برجستگی های تاثیرعلم بر جامعه است. علم حقیقی اساساً هیچ حوزه و معرفتی رو نفی نمی کند، علم حقیقی معطوف به حقیقت شناسی و واقعیت شناسی است بنابراین قدرت علم در همین تعامل و گفت وگو و ایجاد صلح و توسعه است.
توسعه همه جانبه و تلاش برای توسعه پایدار از جمله برجسته ترین تاثیرات علم بر جوامع گوناگون بوده و خواهد بود. ویژگی علم چنین است و اما یک برجستگی یا یک خصلت برجسته علم بر جامعه تغییر نگرش و کنش آدمی نسبت به امور گوناگون و آحاد جامعه است. تغییر نگرش و کنش یعنی اینکه مثلاً رفتارهای اجتماعی و مواجهه ما با رخدادها چگونه است، یک زمان است با تکیه بر خرافات و اسطوره ها، مجهولات را در مقابل معلومات در نظر بگیریم و یک زمانی است که در مواجه چنین وضعی با جهان مواجه می شویم. یک زمان است با علم یعنی از روی آگاهی از روی اطلاع و با استدلال با جهان مواجه می شویم. پس بنابراین تغییر نگاه و نگرش و رویکرد و کنش و هم کنشی یکی از برجسته ترین‌های تاثیر علم بر جامعه می تواند باشد.
*** ایرنا: به نظر شما میان علم و دانش و توسعه بومی کشور چه ارتباطی وجود دارد؟
** نویدی: با دقت و ژرف اندیشی می توان دریافت که ریشه علم و دانش فنی همانا تفکر است، تفکر یعنی فهم عمیق، تفکر یعنی نسبت با حق و حقیقت، تفکر یعنی حقیقت و واقعیت جویی. پس بنابراین اگر تفکر تقویت شود، علم ریشه واقعی می‌گیرد و دانش اثربخش تولید می کند. پس توسعه بومی با تفکر و دانش بومی یک نسبت و ارتباط ماهوی وجودی و اثر بخش دارد. چنانکه در قرآن مبین ما می توانیم اهمیت این تفکر را ملاحظه کنیم.
توسعه یک مفهوم ذهنی و کلی نیست به عبارت دیگر توسعه یک مفهوم انتزاعی و خالی نیست، بلکه توسعه وسعت پیدا کردن ابعاد وجودی انسان و قلمروهای زندگی بشری است. پس زمانی که توسعه فکری تفکری و دانشی یعنی آگاهی انسان افزون شود، توسعه واقعی در تمام ابعاد زندگی انسان حاصل خواهد شد. علم بومی علمی است که صورت و سیرت ایرانی و اسلامی داشته باشد. پس بنابراین برای توسعه علم و دانش بومی و توسعه بومی لاجرم به ریشه های آن که تفکر بومی است باید اهمیت و توجه داده شود.
*** ایرنا: به نظر شما علم تا چه اندازه در پرداختن به چالش‌های جهانی می تواند، تاثیرگذار باشد؟
** نویدی: چالش ها یا نتیجه جهل، ناآگاهی و عدم آگاهی، یا نتیجه خودخواهی و ترجیح اغراض و منافع خویشتن و جامعه خویش به منافع مشترک و انسانی است. معمولاً چالش های اساسی نتیجه امرغیرانسانی است در امر انسانی وعلمی معمولاً چالش جدی نیست یا چالش ها حاصل زیاده طلبی و غفلت هستند. علم تنبع و آگاهی به این خطاهاست وقتی ما به چنین خطاهایی آگاهی پیدا کنیم در نتیجه دچار تله چالش‌ها نخواهیم شد. حقیقت علم می تواند در چنین وضعی یاری گر جامعه بشری باشد، البته تربیت و دیدگاه اهل علم و صاحبان خرد، علم و دانش بسیار مهم است. علم زمینه و وطن خاصی می طلبد، علم در هر زمین و زمینه ای رشد نمی کند، باید افراد و جامعه و آحاد جامعه که دلمشغولی آنها و فعالیت آنها علم است، دقیق صادق و نیت خدمتگزاری داشته باشند در چنین وضعی علم می تواند چالش های گوناگون را حل و فصل کند.
کار علم دعوت به آگاهی و خردمندی و گفت وگو است به جای چالش علم به رفع چالش می اندیشد. پس علم به رفع چالش می اندیشد و به عبارت دیگر اساساً وجود علم برای رفع چالش است دلیل این مطلب این است.
*** ایرنا: راهکارهای پیشنهادی شما برای ایجاد تحول در علم برای خدمت به صلح و توسعه چیست؟
** نویدی: در چند محور باید به این پرسش پرداخت: نخست اینکه برای چنین تحولی نیاز به کانون های تفکر علمی در کشور هستیم تا امکان چنین تحول و تعالی علمی را ممکن سازند. دوم، اینکه جامعه اهل علم دیدگاه و نگرش حقیقت شناسی علم را بپذیرند، برای نمونه با نگرش تجاری و سطحی و گذرا نمی شود، علمِ جدی تولید کرد، علم جدی علم عمیق، علم پر سایه و ثمر با نگرش تفکری و عمیق نسبت دارد. سوم، اینکه ریشه صلح همانا پذیرش واقعیت و حقیقت است و چنین پذیرشی یعنی تواضع. پس علم تواضع است در مقابل تکبر که عدم پذیرش حق و حقیقت است و چهارم اینکه اگر ما دنبال تحول علمی هستیم اگر ما می خواهیم از تحول علمی در صلح و ثبات توسعه و آرامش و آسایش بهره بگیریم، باید از علوم انسانی شروع کنیم، علوم انسانی بسیار در تحول علمی موثرند در تاریخ هم چنین بوده است هر جا تحول علمی اتفاق افتاده به علوم انسانی توجه بیشتری کرده اند.
قم پرس منتظر دریافت اخبار و پیام های هموطنان عزیز می باشد.
.gif)
