شهادت سردار سلیمانی و جمعی از یارانش در فرودگاه بغداد بهدست آمریکاییها، پیامدها و تبعات متفاوتی دربرداشت. برخی از این پیامدها ابعاد بینالمللی دارند و برخی نیز پیامدهای منطقهای محسوب میشوند. یکی از مهمترین پیامد شهادت سردار سلیمانی به محور مقاومت و گروههای این جبهه مربوط میشود. بهعبارت دیگر، در کنار همة اهدافی که آمریکاییها از عملیات ترور سردار سلیمانی عنوان کردهاند، میتوان تضعیف جبهة مقاومت را یکی از بزرگترین و مهمترین این اهداف دانست. بااینحال، تحولات منطقه پس از شهادت سردار سلیمانی نشان میدهد شهادت ایشان نهتنها موجب تضعیف جبهة مقاومت نگردید، بلکه موجب افزایش انگیزة آنان برای انتقامگیری و همچنین مقاومت در برابر نظام سلطه گردیده است.
هدف اصلی این نوشتار، بررسی اثرگذاری شهادت سردار سلیمانی و یارانش بر برانگیختگی و بسیج مقاومت در جهان اسلام است. بر این اساس، به نظر میرسد شهادت سردار سلیمانی فراهمکنندة دو زمینة سختافزاری و نرمافزاری در راستای برانگیختگی بسیج مقاومت در جغرافیای جهان اسلام بوده است. این دو حوزه در کنار یکدیگر منجر به ایجاد یک هویت و استراتژی واحد در بین گروههای مقاومت شده است که در نتیجة آن، نوعی اتحاد، انسجام و بسیج گروههای مقاومت در سراسر منطقه قابل مشاهده است. در حوزة سختافزاری، اتحاد بیشتر گروهها و جریانهای مقاومت و در حوزههای نرمافزاری، ایجاد مبانی نظری و اصول فکری برای اتحاد بیشتر و مقاومت بیشتر مطرحاند.
از نظر سختافزاری، ترور سردار سلیمانی موجب شد گروهها و جریانهای مقاومت از غزه تا یمن با یکدیگر همبستگی و انسجام بیشتری را احساس کنند. خبرگزاری فرانس ۲۴، در مطلب مورخ هشت ژانویه ۲۰۲۰ خود، به این امر مهم اشاره کرده است. این خبرگزاری در این مطلب چنین نوشته که برخلاف تصورات آمریکاییها، ترور قاسم سلیمانی گروههای مقاومت و ضداسرائیلی را در منطقه با یکدیگر متحدتر کرده است. خبرگزاری فرانس ۲۴ همچنین مینویسد قاسم سلیمانی پس از ترور بهعنوان نماد مقاومت در غرب آسیا شناخته میشود و همین امر زمینة انسجام و اتحاد بیشتر نیروهای نزدیک به ایران در منطقه را افزایش میدهد. از دید این خبرگزاری، حمل تصاویر و پوسترهای سردار سلیمانی در سراسر منطقة غرب آسیا از غزه تا یمن موجب تقویت حرکتهای ضدآمریکایی و ضدغرب در غرب آسیا خواهد شد، زیرا آنها اکنون یک نماد مورد اجماع و مورد اتفاق را برای اتحاد و انسجام حول آن بهدست آوردهاند. فرانس ۲۴ همچنین در ادامة مطلب خود تأکید میکند که اهمیت این محور در این است که برخلاف تصور رایج تنها شیعیان نزدیک به ایران عناصر تشکیلدهندة محور مقاومت نیستند، بلکه گروههای سنی که رویکرد ضدآمریکایی و ضداسرائیلی دارند نیز در این محور قرار میگیرند. بر همین اساس، این خشم ضدآمریکایی در غرب آسیا میتواند از بُعد مذهب و یا ملیت و تبار فراتر برود. این اتحاد چندبُعدی و چندسطحی حول نماد سردار سلیمانی از دید فرانس ۲۴، مهمترین پیامدی است که منجر به افزایش انگیزه و بسیج نیروهای مقاومت در سراسر منطقه خواهد شد.
الی گرانمایه، معاون مدیر برنامة غرب آسیا و شمال آفریقا در شورای اروپا نیز در برخی مقالات تحلیلی خود مدعی شده است که نوع هدف قراردادن سردار سلیمانی موجب اتحاد سراسر غرب آسیا علیه آمریکاییها خواهد شد. از دید وی، ماهیت هدف قراردادن قاسم سلیمانی علاوه بر اینکه نشانگر بیمسئولیتی و عدم تعهد آمریکاییها به حقوق بینالملل و صلح و ثبات در منطقه است، نماد مقاومت را برای گروههای ضدآمریکایی و ضداسرائیلی در غرب آسیا خلق کرده است. گرانمایه، همچنین مدعیشده که از این به بعد محور مقاومت برای استراتژی و سیاست اخراج آمریکاییها از غرب آسیا متحدتر و منسجمتر میشود و ارادة خود را با شدت بیشتری دنبال خواهد کرد. این تحلیلگر شورای اروپا در ادامة تحلیل خود معتقد است بزرگترین نماد اتحاد و انسجام میان گروههای مختلف مقاومت در سراسر منطقه که از غرب آسیا تا یمن را شامل میشود، قاسم سلیمانی است که همة آنها فریاد میزدند ما همه قاسم سلیمانی هستیم.
خبرگزاری فرانس ۲۴ با نقل قولی از یکی از مقامات یمنی در صنعا که گفته است خون شهدا … فقط ایرانی یا عراقی نیست، بلکه متعلق به جامعة مسلمانان و آزادگان در سراسر جهان است، نتیجه میگیرد که آمریکاییها با اقدام خود در ترور فرماندهان مقاومت ناخواسته موجب اتحاد و انسجام سراسر منطقه علیه خودشان شدهاند. این خبرگزاری همچنین با بیان اینکه در مراسم شهادت سردار سلیمانی گروههای سنی مذهب فلسطینی برای بزرگداشت وی مداحی کردهاند و مراسم بزرگداشت وی را برپا داشتهاند، معتقد است هدف قراردادن سردار سلیمانی و همراهانش و حذف فیزیکی آنها نتایجی برخلاف مقاصد و اهداف آمریکاییها به ارمغان آورده است و آن چیزی نیست جز زمینة اتحاد و انسجام بیشتر گروههای مقاومت در سراسر منطقه که محدود به مذهب و یا ملیت و تبار خاصی نیستند.
از منظر نرمافزاری نیز شهادت سردار سلیمانی توانست اصول و مبادی فکری و نظری قابلتوجهی را برای انسجام جریانهای مقاومت در منطقه فراهم کند. خبرگزاری فرانس ۲۴ در این زمینه نوشته است در کشورهای مختلف مسلمان منطقه تصاویر و پوسترهای قاسم سلیمانی درحالیکه در بهشت در کنار مقدسان مذهبی مانند پیامبر و امامان قرارگرفته، ترسیم و پخش شد. علاوهبراین، بسیاری از کشورهای مسلمان قاسم سلیمانی را فراتر از قهرمان نظامی و امنیتی و دارای کاریزمای خاص میدانستند که آرمان رهایی قدس و مبارزه با استکبار و نظام سلطه را دنبال میکرد و جهان اسلام را در برابر خیلی دشمنان محافظت کرد.
فراهمشدن اصول و مؤلفههای فکری مشترک در میان محور مقاومت در راستای انگیزة روانی لازم برای اتحاد و انسجام بیشتر منطقه نتیجة نوع شهادت سردار سلیمانی بوده است. شهادت سردار سلیمانی موجب تقویت انسجام فراملی گردید، زیرا در کنار وی همرزمانش از عراق نیز حضور داشتند. این مسئله موجب شد تا خون ایرانیها و عراقیها توسط آمریکاییها درهم بیامیزد. بنابراین، اتحاد و انسجام فراملی و امتگرایانه یکی از مؤلفههای فکری تقویتشده در زمان پس از شهادت سردار سلیمانی است که موجب انسجام و برانگیختگی گروههای مقاومت در سراسر منطقه گردیده است. همانگونه که اشاره شد، مقامات یمنی در صنعا نیز با بیان اینکه خون شهدا متعلق به جهان اسلام است، بر این فراملیگرایی تأکید کردند. شهادت سردار سلیمانی موجب تقویت مفاهیمی همچون شهادت، جهاد، مبارزه با سلطهگری و استکبار، ایثار و مفاهیمی از این دست گردید. ترکیب این مؤلفههای نرمافزاری با فراملیگرایی، عدم تقلیل گروههای مقاومت به هویتهای مذهبی یا ملی و زبانی در مجموع موجب انگیزش و همچنین انسجام و بسیج گروههای مقاومت در سراسر منطقه شده است.
در مقام خلاصه میتوان چنین گفت که سردار سلیمانی با شهادت خود میراث گرانبهایی (گروههای مقاومت) را برای جهان اسلام و گروههای مقاومت برجای گذاشت. شهادت سردار سلیمانی وی را به نماد و الگویی برای مقاومت و سازشناپذیری با نظام سلطه و همچنین مبارزه با تروریسم تبدیل کرد. گروههای مقاومت در سرتاسر منطقه پیرامون این نماد بهعنوان دال مرکزی و نقطة کانونی راهبردها، سیاستها و استراتژیهای خود را تعریف کردهاند. تعریف هویت مقاومت پیرامون این نماد منجر به رنگباختن تبار، نژاد، ملیت و حتی مذهب بین گروههای مقاومت شده است و بر همین اساس این گروهها خود را حول این دال مرکزی تعریفکرده و استراتژیهای خود را بر اساس آن بنا و دنبال میکنند. از همین رو، برخلاف تمایلات آمریکاییها، شهادت سردار سلیمانی نهتنها نتوانست زمینة واگرایی میان گروههای مقاومت و ایجاد خلل در روند تقویت و گسترش محور مقاومت را موجب شود، بلکه نحوة شهادت وی موجب شد که ایشان بهعنوان نماد هویتبخش و منسجمکننده بین گروههای مقاومت شناخته شود. علاوه بر بُعد سختافزاری، شهادت سردار سلیمانی موجب تقویت و استحکام بیشتر مفاهیمی مانند شهادت، جهاد، ایثار و مانند آن شد. تصاویر نمادین سردار سلیمانی که به خیل یاران شهیدش و همچنین شهدای صدر اسلام پیوسته است، موجب اثرگذاری معنوی و روحی بر گروههای مقاومت در سراسر منطقه گردید. بنابراین، هم از بُعد سختافزاری و هم از نظر نرمافزاری که ناظر بر شکلگیری ایدهها، گزارهها و انگیزههای معنوی شهادت سردار سلیمانی و یارانش در فرودگاه بغداد است، توانست زمینههای انسجام، اتحاد و همچنین بسیج گروههای مقاومت را در سراسر منطقه ایجاد کند. بر همین مبنا میتوان بارزترین یادگار شهید سلیمانی را اتحاد و یکپارچگی گروههای مختلف نژادی، زبانی، مذهبی و فرهنگی متفاوت حول محور مقاومت و مبارزه با امپریالیسم، استکبار جهانی و نظام سلطه دانست.